Telkari - Vav İşi - Çift İşi

Mardin'e özgü bir el sanatıdır. Milattan önce 3000 yıllarına kadar uzanan bir geçmişi vardır. Ortadoğu'da ortaya çıkmıştır. İnce tel durumuna getirilen altın ya da gümüş örülerek yapılan el işidir. Osmanlıca "vav" harfinin uygulamada çok kullanılmış olmasından dolayı "vav işi" olarak ya da yapımında kullanılan ve "çift" isimli cımbıza benzer ince alet dolayısıyla "çift işi" olarak adlandırıldığı da olur.

Ocakta pota içerisinde eritilen gümüş ya da altın çubuk haline getirilmek için kalıba dökülür. Yapılacak işin şekline göre çubuk döküm, üzerinde genişten dara doğru delikleri olan çelikten yapılmış haddeden geçirilir. Haddenin geniş tarafından sokulan tel öbür ucundan çekilirken uzar ve aynı zamanda incelir. Maden, bu tekrarlar sırasında sertleşir; sertleştikçe tavlanır, yani kor haline gelinceye kadar ateşte bekletilir; sonra da haddeden kolay geçsin diye balmumuna daldırılır. Haddeden çekmek için özel penseler kullanılır. Haddeden çeken usta beline manda derisinden yapılmış, üzerinde madeni halkalar olan kalın bir kuşak bağlar. Kol gücünün yetmediği ve telin uzadığı zamanlar telin ucunu belindeki derinin madeni halkalarına takar ve beden gücünü de kullanarak işi sona erdirir. Bu yorucu çalışma, kalınlığı aşağı yukarı 0.5 cm olan gümüş çubuk 1 mm' lik ince bir tel haline gelinceye kadar sürer.

Telkari işi iki ana kısımdan meydana gelir. Birincisi işin ana iskeleti olan "muntaç" (kılavuz); ikincisi de muntaç içine yerleştirilmiş vav, kake, dudey, gül, tırtıl, güverse vb. isimlerle anılan her biri farklı biçimlerde yapılmış motiflerdir. Çalışmaya önce muntaç yapımıyla, yani ana iskelet kurularak başlanır. Muntaçın tel kalınlığı motiflerin tel kalınlığının iki katıdır. Muntaçdan soma ara boşluklar teker teker büyük bir titizlik ve sabır ile doldurulur. Bütün bu çalışmalar, ceviz ağacından kesilmiş düz yüzeyli bir levha üzerinde yapılır. Bu ceviz levha, üst yüzü yakılarak yağı alındıktan soma, ağır demir levhalar altında iki-üç gün bekletilerek kullanılacak hale getirilir. Son zamanlarda, ceviz levha yerine iletken özellikleri zayıf, yanmaz amyant levhalar da kullanılmaktadır. Gümüş tellerin birleştirilmesinde kullanılması gereken yöntem "kaynak" tır. Milimetrik tellerin kaynak yapılması çok güçtür. Çünkü ısı biraz fazla kaçırılırsa telin kendisi erir. Dolayısıyla bu çalışma büyük titizlik ve sabır ister. Bunun için önce, ayarı belli bir ölçüde düşürülen gümüş, eğelenerek küçük tanecikler halinde bir güderi parçası içine toplanır. Eğelenmiş gümüş bir kaba konur ve içerisine toz boraks katılır. Suya daldırıldıktan soma amyant üzerine yerleştirilen ana iskeletin her bir parçası bu gümüş-boraks karışımı ile kaynak yapılarak birleştirilir.

İskeletin yapımından sonra motif yerleştirme işi, aynı şekilde kaynak yöntemiyle devam eder. Ancak motif yapımı uzun zaman alır. Bu yapım sırasında da büyük bir titizlik ve sabır gereklidir.

Bütün parçaları birleştirilmiş bir ürün son şeklini aldığı zaman ısıtma, kaynak ve diğer işlemler nedeniyle kirlenmiş, kararmış ve oksitlenmiş durumdadır. Ürünün doğal parlak rengini alabilmesi için ağartma işlemi uygulanmaktadır. Bu uygulamada bütün ürünler bir bakır kap içine konulur ve üzerlerine nitrik asitli su ilave edilir. Ürünler doğal renklerini alıncaya kadar birkaç dakika süreyle kaynatılır. Daha sonra bol su ile durulanır ve kurutulur. Ağartılan ürünler deterjanlı (eskiden deterjan yerine çöven kullanılırdı) su ile tekrar yıkanır ve ince telli bir fırça ile iyice fırçalanır. Yüzeydeki fazlalıklar ve kaynak artıkları temizlenir; ürünlerin yüzeyi düz bir çelik parçası ile parlatılır.

Özellikle Mardin ve Midyat ilçesinde telkari sanatı oldukça gelişmiştir. Hatta Mardin ve Midyat ilçesi, telkarinin doğup büyüdüğü yer olarak bilinir. Sayıları bugün bir elin parmakları kadar azalan ustalar, sanatı yaşatmak ve geleceğe taşımak için çalışmalarını sürdürüyor. Her el sanatı gibi gün geçtikçe kan kaybeden Telkari Sanatına Mardin Valiliği destek veriyor. Bugün el kalemi ile parlatma işlemi Mardinli ustaların bir geleneği olarak devam etmektedir.


Telkari İşlemeli Gümüş Kalem Seti Modellerimiz

Telkari İşlemeli Gümüş Rozet Modellerimiz

Telkari İşlemeli Gümüş Tespih Modellerimiz

Telkari İşlemeli Gümüş Yüzüklü Bileklik Modellerimiz

Telkari İşlemeli Gümüş Hızma Modellerimiz

Telkari İşlemeli Gümüş Küpe Modellerimiz

Telkari İşlemeli Gümüş Yüzük Modellerimiz

Telkari İşlemeli Gümüş İlaç Kutusu Modellerimiz

Telkari İşlemeli Gümüş Anahtarlık Modellerimiz

Telkari İşlemeli Gümüş Set Modellerimiz

Telkari İşlemeli Gümüş Tarak Modellerimiz

Telkari İşlemeli Gümüş Bileklik Modellerimiz

Telkari İşlemeli Gümüş Broş Modellerimiz

Telkari İşlemeli Gümüş Kolye Modellerimiz

Telkari İşlemeli Gümüş Halhal Modellerimiz

Telkari Sanatı kullanılarak yapılmış tüm ürünlerimize göz atın.